Alternatywne Spółki Inwestycyjne z uwagi na łatwość powołania, koszty prowadzenia oraz plastyczność w kształtowaniu polityki inwestycyjnej są najlepszą z dostępnych, w krajowym systemie prawnym, formą dla prowadzenia działalności dla funduszy Venture Capital.

Ramy prawne działalności inwestycyjnej

Działalność inwestycyjna, polegająca na zbieraniu środków od wielu inwestorów i ich lokowaniu zgodnie z ustaloną strategią inwestycyjną, jest regulowana na poziomie Unii Europejskiej. Implementacja tych przepisów w polskim systemie prawnym odbywa się za pomocą ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. W polskiej praktyce rynkowej występują również inne formy zbiorowego inwestowania, takie jak np. Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), które są regulowane odrębnymi przepisami i nie obejmują dobrowolnych decyzji inwestycyjnych po stronie inwestorów, dlatego nie będą analizowane w tym materiale.

Zgodnie z przywołanymi zapisami rynek zbiorowego inwestowania został podzielony na dwie kategorie produktów inwestycyjnych:

• Produkty inwestycyjne dedykowane dla klienta detalicznego, charakteryzujące się wysokim poziomem ochrony interesów inwestorów, także w zakresie wypłat kapitału z tego typu produktów. W tym przypadku mówimy o funduszach w unijnej nomenklaturze zwanych – UCITS, a w polskiej rzeczywistości – Funduszach Inwestycyjnych Otwartych (FIO).
• Produkty inwestycyjne dedykowane dla klienta profesjonalnego, charakteryzujące się poluzowanymi ograniczeniami w zakresie limitów inwestycyjnych (zwłaszcza w aktywa niepubliczne), co powoduje, że w przypadku tego typu produktów ich płynność jest wysoce ograniczona. W tym przypadku mówimy o funduszach w unijnej nomenklaturze zwanych Alternative Investment Funds (AIF), a w polskiej rzeczywistości Alternatywnych Funduszach Inwestycyjnych (AFI), w tym Specjalistycznych Funduszach Inwestycyjnych Otwartych – SFIO, Funduszach Zamkniętych – FIZ i Alternatywnych Spółkach Inwestycyjnych – ASI).

Dlaczego ASI dla branży VC?

Fundusze Venture Capital inwestują głównie w niepubliczne instrumenty finansowe, takie jak udziały, konwertowalny dług lub po prostu finansowanie dłużne, dlatego mogą działać tylko w ramach konstrukcji Alternatywnych Funduszy Inwestycyjnych.

Gdy weźmiemy dodatkowe pod uwagę, że

• niski poziom budżetu inwestycyjnego klasycznego polskiego funduszu VC (na poziomie kilkudziesięciu mln PLN);
• niską liczbę inwestorów i stosunkowe rzadkie zmiany w zakresie kapitału funduszu VC;
• wysokie wymagania stawiane względem Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych ze strony regulatorów;
• koszty funkcjonowania poszczególnych form prawnych;

należy wskazać, że Alternatywne Spółki Inwestycyjne wypadają w tym zestawieniu najkorzystniej na tle innych form prawnych. Największymi wadami ASI w porównaniu do FIZ i SFIO są:

• brak zwolnienia podmiotowego w zakresie CIT;
• konieczność procesowanie zmian w kapitale zgodnie w trybem KRS;
• konieczność wypełniania obowiązków zgodnie z KSH.

Wyzwania księgowe związane z ASI

Decydując się na powołanie ASI należy mieć świadomość, że procesy księgowe w ramach ASI stanowią hybrydę podejścia stosowanego w klasycznej księgowości spółek KSH oraz funduszy inwestycyjnych. W tym przypadku szczególną uwagę należy zwrócić na poniższe aspekty.

• Dostosowanie planu kont i technik księgowych umożliwiające poprawną ewidencję;
  • portfela inwestycyjnego,
  • struktury kapitału ASI oraz kolejnych podwyższeń kapitałów,
  • zastosowania adekwatnej analityki kosztów,
  • stosowanie rozliczeń międzyokresowych w zakresie wynagrodzenia za zarządzanie.
• Wycena portfela w wartości godziwej z adekwatną prezentacją poszczególnych klas instrumentów finansowych:
  • uwzględnienie w regulacjach wewnętrznych sposobu prezentacji portfela inwestycyjnego także w uwzględnieniem sposobu ujęcia przeszacowania (kapitały vs. rachunek zysków i strat),
  • przyjęcie spójnych zasad związanych z wyceną instrumentów finansowych,
  • stosowanie efektywnej stopy procentowej do określenia wartości lokat ASI.

Należy wskazać, że bieżąca obsługa operacyjna ASI standardowo wymaga stosowania dodatkowych zestawień umożliwiających poprawną ewidencję kapitałów, informacji o portfelu czy wyliczenia opłaty za zarządzanie.

Wyzwania sprawozdawcze związane z ASI

Należy jednoznacznie stwierdzić, że sporządzenie sprawozdania ASI jest istotnie bardziej problematycznie niż sporządzenie sprawozdania finansowego klasycznej spółki KSH.

Dzieje się tak dlatego, że zgodnie z ustawą o rachunkowości ASI nie mają prawa korzystać z licznych zwolnień i uproszczeń, które są dostępne dla spółek o podobnej skali działalności operacyjnej jak ASI. Co więcej zgodnie z dedykowanymi dla ASI regulacjami zakres ujawnień w sprawozdaniu finansowym jest dodatkowo rozszerzone o specyficzne dla ASI ujawnienia.

Dodatkowo należy wskazać, że każde ASI jest objęte obowiązkiem audytu sprawozdania finansowego, co biorąc pod uwagę atencję audytorów położoną na weryfikację wartości portfela jest niejednokrotnie procesem angażującym istotne zasoby po stronie funduszu VC.

Wyzwania podatkowe związane z ASI

Do czasu wprowadzenia ASI kwestia podatku dochodowego związanego z działalnością inwestycyjną praktycznie nie funkcjonowała. Zarówno FIO jak i SFIO i FIZ korzystają bowiem ze zwolnienia podmiotowego w ramach CIT, w przypadku ASI już tak nie jest, bowiem ten podmiot objęty jest standardowymi zasadami rozliczenia CIT.

Należy pamiętać, że od 2018 r. funkcjonują w CIT dwa źródła uzyskania przychodu: przychody z zysków kapitałowych i przychody z innych źródeł.W przypadku ASI należy poprawnie przypisać przychody i koszty do poszczególnych typów działalności, tak aby odpowiednio zarządzać tematami podatkowymi w ramach ASI. Najrozsądniejszym rozwiązaniem jest kwalifikacja przychodów i kosztów działalności operacyjnej ASI do źródeł kapitałowych. Taka klasyfikacja wymaga niestandardowego, lecz zgodnego z bieżącym orzecznictwem Krajowej Informacji Skarbowej podejścia do alokacji przychodów/kosztów pomiędzy działalności kapitałową a pozostałą.

W zakresie VAT należy wskazać, że działalność inwestycyjna jest zwolniona z VAT, co powoduje konieczność ujmowania faktur kosztowych w wartości brutto. Pewnym rozwiązaniem jest przyjęcie przez podwykonawców założenia, że świadczone przez nich usługi mogą być uznane jako usługa zarządzania i korzystać ze zwolnienia z VAT. Takie podejście wymaga jednak odpowiedniego umotywowania zasadności takiego twierdzenia.

Podsumowanie

Dzięki korzystnym regulacjom prawnym (choć obserwowana obecnie tendencja jest negatywna) i niższym kosztom operacyjnym, ASI oferują atrakcyjne możliwości do prowadzenia działalności inwestycyjnej. Należy wskazać, że bieżąca edukacja w zakresie zalet i wad tych wehikułów inwestycyjnych oraz operacyjnych i regulacyjnych aspektów ich funkcjonowania są kluczowe dla długoterminowego sukcesu tej formy inwestycyjnej.